1. Uvod i svrha etičkog kodeksa

Ovaj Etički kodeks predstavlja temeljna etička načela i standarde profesionalnog ponašanja svih članova Asocijacije geštalt terapeuta Dijalog, uključujući edukatore, edukante, supervizore i sertifikovane psihoterapeute. Njegova svrha je očuvanje integriteta geštalt psihoterapijskog pristupa, zaštita klijenata, te osiguranje profesionalnog i etičkog okvira u kojem se odvijaju psihoterapijska praksa, edukacija i supervizija.

Polazeći od osnovnih vrednosti geštalt pristupa – svesnosti, odgovornosti, autentičnosti i dijaloga – ovaj kodeks služi kao vodič u donošenju etičkih odluka, kao osnova za prevenciju i rešavanje etičkih dilema, te kao instrument za očuvanje poverenja javnosti u profesiju psihoterapije.

Za pitanja koja nisu izričito regulisana ovim kodeksom, primenjivaće se etički kodeksi Evropske asocijacije za psihoterapiju (EAP), Evropske asocijacije za geštalt terapiju (EAGT) i Saveza društava psihoterapeuta Srbije (SDPS).

Svi članovi Asocijacije geštalt terapeuta Dijalog dužni su da se upoznaju sa ovim kodeksom, da ga razumeju i primenjuju u svom radu, u skladu sa sopstvenim stepenom odgovornosti i profesionalnog razvoja. Neznanje, nerazumevanje ili zanemarivanje odredbi ovog kodeksa ne oslobađa članove odgovornosti za njihovo postupanje.

2. Osnovne vrednosti i principi

Etički kodeks Asocijacije geštalt terapeuta Dijalog zasniva se na temeljnim vrednostima geštalt psihoterapije i psihoterapije uopšte, koje oblikuju profesionalno ponašanje i međuljudske odnose u okviru terapije, edukacije i supervizije. Ove vrednosti obavezuju sve članove udruženja, bez obzira na njihov status ili ulogu.

2.1. Poštovanje dostojanstva i autonomije

Svaka osoba ima pravo na dostojanstvo, slobodu izbora i lični razvoj. Članovi Asocijacije geštalt terapeuta Dijalog poštuju autonomiju klijenata, edukanta i kolega, izbegavajući svaki oblik manipulacije, eksploatacije ili zloupotrebe moći.

2.2. Odgovornost

Odgovornost se odnosi na svesno preuzimanje posledica sopstvenih postupaka u profesionalnom i etičkom kontekstu. Terapeuti, edukatori, supervizori i edukanti dužni su da postupaju odgovorno prema klijentima, studentima, kolegama, institucijama i široj zajednici.

2.3. Autentičnost i prisutnost

Članovi udruženja teže autentičnom kontaktu u skladu sa geštalt načelima, uz očuvanje profesionalnih granica i svesno prisustvo u odnosima. U etičkom kontekstu, to podrazumeva iskrenost, transparentnost i integritet u komunikaciji.

2.4. Dijalog i međusobno uvažavanje

Dijalog predstavlja osnovu terapijskog i edukativnog odnosa. Poštovanje različitosti i otvorenost za konstruktivnu razmenu stavova temelj su profesionalne zajednice. Sukobi i neslaganja rešavaju se na način koji odražava kulturu dijaloga i poštovanje sagovornika.

2.5. Svesnost i refleksija

Svesnost o sopstvenim procesima, ograničenjima i uticaju na druge ključna je za etičku praksu. Refleksija i samoposmatranje podstiču lični i profesionalni rast, te smanjuju rizik od nesvesne povrede drugoga u profesionalnom kontekstu.

2.6. Usmerenost ka dobrobiti klijenta

Dobrobit klijenta je primarni etički princip u psihoterapijskoj praksi. Članovi udruženja su dužni da postupaju u najboljem interesu klijenata, uzimajući u obzir njihovu bezbednost, ranjivost i pravo na informisani pristanak.

3. Odgovornost prema klijentima

Svi članovi Asocijacije geštalt terapeuta Dijalog koji su uključeni u psihoterapijsku praksu — bilo kao edukanti u okviru praktične obuke, supervizori, edukatori ili sertifikovani terapeuti — dužni su da postupaju u najboljem interesu svojih klijenata, u skladu sa važećim profesionalnim i etičkim standardima.

3.1. Dobrobit i zaštita klijenta

Dobrobit klijenta ima primat nad svim drugim profesionalnim interesima. Članovi udruženja dužni su da obezbede sigurno, podržavajuće i profesionalno okruženje, koje omogućava klijentima da slobodno istražuju sopstveni proces. Svaki oblik fizičkog, emocionalnog, seksualnog ili profesionalnog iskorišćavanja strogo je zabranjen.

3.2. Informisani pristanak

Pre početka terapijskog rada, klijent mora biti jasno i razumljivo informisan o prirodi terapije, njenim ciljevima, trajanju, uslovima i pravima, uključujući pravo da prekine terapiju u bilo kom trenutku. Informisani pristanak mora biti dokumentovan i obnovljen ako se priroda rada značajno menja.

3.3. Poverljivost

Poverljivost je temeljni princip psihoterapijskog odnosa. Svi podaci koje klijent deli u terapijskom kontekstu tretiraju se kao poverljivi i ne smeju se deliti bez izričitog, informisanog pristanka klijenta, osim u slučajevima kada je to zakonom obavezno (npr. rizik od ozbiljne povrede klijenta ili trećih lica).

3.4. Granice i profesionalni odnos

Članovi udruženja su dužni da održavaju jasne profesionalne granice u radu sa klijentima. Emotivne, seksualne ili poslovne veze sa klijentima predstavljaju ozbiljno kršenje etičkih standarda. Svako mešanje privatnog i profesionalnog odnosa mora biti izbegnuto.

3.5. Kompetentnost

Terapeuti i edukanti dužni su da rade isključivo u okviru svojih kompetencija i nivoa stručne osposobljenosti. U slučajevima kada klijentove potrebe prevazilaze znanja i veštine terapeuta, potrebno je uputiti klijenta odgovarajućem stručnjaku.

3.6. Završetak terapije

Terapijski odnos može biti završen kada klijent postigne dogovorene ciljeve, kada klijent odluči da prekine proces, ili kada terapeut proceni da nastavak rada više nije u klijentovom najboljem interesu. U svim slučajevima završetak mora biti obavljen na profesionalan i odgovoran način, uz mogućnost upućivanja klijenta drugom terapeutu ako je to potrebno.

4. Profesionalni integritet

Profesionalni integritet podrazumeva doslednost između etičkih načela, unutrašnjih vrednosti i spoljašnjih postupaka. Članovi Asocijacije geštalt terapeuta Dijalog dužni su da se ponašaju u skladu sa najvišim profesionalnim standardima, kako u terapijskoj, tako i u edukativnoj, supervizorskoj i javnoj delatnosti.

4.1. Istinoljubivost i transparentnost

Svi članovi udruženja obavezni su da budu istinoljubivi u prikazivanju svojih kvalifikacija, kompetencija i iskustva. Lažno predstavljanje statusa, titula, licenci ili stručne osposobljenosti predstavlja ozbiljno kršenje profesionalne etike.

4.2. Izbegavanje sukoba interesa

Članovi udruženja dužni su da izbegavaju situacije u kojima bi lični, profesionalni ili komercijalni interesi mogli ugroziti njihovu objektivnost ili integritet u radu sa klijentima, edukantima ili kolegama. U slučaju nastanka potencijalnog sukoba interesa, član je dužan da ga prijavi i preduzme odgovarajuće mere za njegovo razrešenje.

4.3. Profesionalno ponašanje u javnosti

Članovi udruženja se u javnim nastupima, objavama i promocijama obavezuju da postupaju u skladu sa etikom profesije, izbegavajući senzacionalizam, netačne tvrdnje, omalovažavanje kolega ili širenje dezinformacija o psihoterapiji. Sva javna komunikacija treba da doprinosi dostojanstvu profesije.

4.4. Korišćenje titula i predstavljanja

Do sticanja zvanične sertifikacije, edukanti i kandidati u procesu edukacije ne smeju se predstavljati kao „psihoterapeuti“, već isključivo kao „edukanti geštalt psihoterapije“ ili drugim preciznim nazivom koji jasno ukazuje na status u edukaciji. Sertifikovani terapeuti, edukatori i supervizori moraju koristiti isključivo one titule koje su im formalno priznate od strane relevantnih akreditovanih tela (npr. EAGT, EAP, SDPS).

4.5. Dokumentacija i vođenje evidencije

Vođenje beleški, evidencije o seansama, pristanku klijenata i drugim relevantnim dokumentima mora biti obavljeno savesno i u skladu sa zakonima o zaštiti podataka. Članovi su dužni da čuvaju dokumentaciju na način koji obezbeđuje poverljivost, tačnost i sigurnost informacija.

5. Odgovornost u edukaciji i superviziji

Edukacija i supervizija predstavljaju ključne procese u formiranju kompetentnih i odgovornih psihoterapeuta. Članovi Asocijacije geštalt terapeuta Dijalog koji učestvuju u ulozi edukatora, supervizora ili edukanta obavezni su da postupaju u skladu sa visokim etičkim standardima, zasnovanim na međusobnom poštovanju, jasnoći uloga i odgovornosti, i kontinuiranom stručnom razvoju.

5.1. Odgovornost edukatora

Edukatori su dužni da obezbede stručno, podržavajuće i etički utemeljeno obrazovno okruženje. Oni moraju jasno komunicirati očekivanja, kriterijume evaluacije i standarde ponašanja. U edukaciji je neophodno negovati kritičko mišljenje, dijalog i razvoj profesionalne autonomije edukanta. Edukatori ne smeju zloupotrebiti svoj autoritet niti eksploatisati edukante emotivno, finansijski ili profesionalno.

5.2. Odgovornost supervizora

Supervizori imaju odgovornost da kroz stručno usmeravanje podrže razvoj terapeutske kompetentnosti edukanta i da prepoznaju i adresiraju etičke dileme ili nepravilnosti u njegovom radu. Supervizorski odnos mora biti zasnovan na poverenju, jasnim granicama i međusobnom poštovanju. Supervizori su dužni da priznaju sopstvene granice i da, kada je potrebno, upute edukanta drugom supervizoru.

5.3. Odgovornost edukanta

Edukanti su dužni da aktivno učestvuju u svom profesionalnom razvoju, da poštuju etički kodeks, kao i granice svoje kompetentnosti u radu sa klijentima. Neophodno je da se redovno podvrgavaju ličnoj terapiji i superviziji, te da budu otvoreni za konstruktivnu povratnu informaciju. Edukanti moraju jasno informisati klijente o svom statusu i nadzoru pod kojim rade.

5.4. Profesionalne granice u edukaciji i superviziji

Emotivne, seksualne i poslovne veze između edukatora ili supervizora i edukanta predstavljaju ozbiljno narušavanje profesionalnih granica i etike. U slučaju postojanja prethodnog odnosa (npr. prijateljskog ili porodičnog), neophodno je obezbediti jasne strukture koje će sprečiti sukob interesa i narušavanje profesionalnog procesa.

5.5. Evaluacija i pravo na žalbu

Evaluacija edukanta mora biti zasnovana na objektivnim kriterijumima, dokumentovanim opažanjima i transparentnoj komunikaciji. Edukanti imaju pravo da budu upoznati sa razlozima svake procene, kao i pravo na žalbu kroz jasno definisanu internu proceduru Asocijacije geštalt terapeuta Dijalog. Procedura mora biti nepristrasna i obezbediti zaštitu prava svih učesnika.

6. Etička odgovornost i postupanje u slučaju kršenja kodeksa

Poštovanje etičkog kodeksa Asocijacije geštalt terapeuta Dijalog predstavlja temelj profesionalnog integriteta i poverenja u psihoterapijsku, edukativnu i supervizorsku praksu. Svi članovi udruženja, bez obzira na status, imaju odgovornost da postupaju u skladu sa kodeksom, da reaguju na uočena kršenja, kao i da učestvuju u očuvanju etičke kulture zajednice.

6.1. Obaveza prijavljivanja

Članovi Asocijacije geštalt terapeuta Dijalog dužni su da prijave sumnju na ozbiljno kršenje etičkih normi ili profesionalnih standarda. Prijava se podnosi Etičkom odboru udruženja, uz poštovanje prava na poverljivost i zaštitu identiteta prijavioca.

6.2. Etički odbor

Udruženje osniva Etički odbor kao stalno telo koje je odgovorno za razmatranje etičkih prijava, sprovođenje istrage i donošenje preporuka o merama. Odbor mora biti sastavljen od najmanje tri člana sa odgovarajućim stručnim i etičkim kvalifikacijama, nezavisnih od slučaja koji razmatraju.

6.3. Princip pravičnog postupka

U svim slučajevima, proces utvrđivanja eventualnog kršenja etičkog kodeksa mora biti vođen pravično, nepristrasno i uz poštovanje prava na odbranu. Lice protiv kojeg je podneta prijava mora biti informisano o navodima i imati mogućnost da se izjasni pre donošenja bilo kakve odluke.

6.4. Mere i posledice

U zavisnosti od težine povrede etičkih principa, Etički odbor može preporučiti sledeće mere: usmeno ili pismeno upozorenje, obavezno pohađanje dodatne supervizije ili edukacije, privremeno ograničenje rada, suspenziju iz udruženja ili trajno isključenje. Sve mere moraju biti proporcionalne prekršaju i jasno obrazložene.

6.5. Saradnja sa relevantnim telima

U slučajevima kada se sumnja na kršenje zakona ili etičkih standarda drugih tela (npr. SDPS, EAGT, EAP), udruženje je dužno da, u skladu sa pravilnicima, o tome informiše nadležne organizacije i, ukoliko je potrebno, sarađuje u daljoj proceduri.

7. Završne odredbe

Ovim poglavljem uređuju se pravna snaga, tumačenje i način izmene Etičkog kodeksa Asocijacije geštalt terapeuta Dijalog.

7.1. Obavezujući karakter

Etički kodeks je obavezujući za sve članove Asocijacije geštalt terapeuta Dijalog, uključujući edukante, sertifikovane psihoterapeute, edukatore, supervizore, kao i sve druge stručnjake koji su uključeni u rad udruženja u terapeutskoj, edukativnoj ili supervizorskoj ulozi.

7.2. Tumačenje kodeksa

U slučaju nedoumice u vezi sa tumačenjem pojedinih odredbi ovog kodeksa, članovi su dužni da se obrate Etičkom odboru Asocijacije geštalt terapeuta Dijalog radi zvaničnog tumačenja i preporuke za postupanje. U tumačenju se uzimaju u obzir standardi Saveza društava psihoterapeuta Srbije (SDPS), Evropske asocijacije za geštalt terapiju (EAGT) i Evropske asocijacije za psihoterapiju (EAP).

7.3. Usvajanje i stupanje na snagu

Etički kodeks stupa na snagu danom usvajanja od strane Skupštine Asocijacije geštalt terapeuta Dijalog. Članovi su dužni da se sa kodeksom upoznaju i da potpišu izjavu o saglasnosti sa njegovim odredbama prilikom prijema u udruženje ili početka edukacije.

7.4. Izmene i dopune

Izmene i dopune Etičkog kodeksa predlaže Upravni odbor udruženja ili Etički odbor, a usvaja ih Skupština udruženja dvotrećinskom većinom prisutnih članova. Sve promene moraju biti jasno komunicirane članstvu i stupaju na snagu u roku koji se odredi prilikom usvajanja.

U Beogradu, dana 20.07.2025.